Paṭṭhāna

Bộ Vị trí

09. Vật tiền sanh y duyên

Niddesa
Nissayapaccayoti Y chỉ duyên
Cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo. Bốn pháp phi sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên.
Cattāro mahābhūtā aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo. Bốn đại hiển trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên.
Okkantikkhaṇe nāmarūpaṃ aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo. Trong lúc tục sinh, Danh và sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên.
Cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Các pháp tâm và sở hữu tâm trợ cho các sắc tâm sanh bằng y chỉ duyên.
Mahābhūtā upādārūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Sắc đại hiển, trợ cho sắc y sinh bằng y chỉ duyên.
Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Nhãn xứ trợ nhãn thức giới và pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Sotāyatanaṃ sotaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Nhĩ xứ trợ nhĩ thức giới và pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Ghānāyatanaṃ ghānaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tỹ xứ trợ tỹ thức giới và pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Jivhāyatanaṃ jivhāviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Thiệt xứ trợ thiệt thức giới và pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Thân xứ trợ thân thức giới và pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti, taṃ rūpaṃ manodhātuyā ca manoviññāṇadhātuyā ca taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Ý giới và ý thức giới diễn tiến nương sắc nào thì sắc ấy trợ cho ý giới và ý thức giới cùng pháp tương ưng bằng y chỉ duyên.
Pañhāvāra
nissayapaccayo Y Chỉ Duyên
421. Kusalo dhammo kusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – kusalo eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (1) [531] Pháp thiện trợ pháp thiện bằng y chỉ duyên tức là một uẩn thiện trợ ba uẩn bằng y chỉ duyên, ba uẩn trợ một uẩn bằng y chỉ duyên, hai uẩn trợ hai uẩn bằng y chỉ duyên.
Kusalo dhammo abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (2) [532] Pháp thiện trợ pháp vô ký bằng y chỉ duyên tức là uẩn thiện trợ sắc tâm bằng y chỉ duyên.
Kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa nissayapaccayena paccayo – kusalo eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (3) [533] Pháp thiện trợ pháp thiện và vô ký bằng y chỉ duyên tức là một uẩn thiện trợ ba uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên, ba uẩn trợ một uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên, hai uẩn trợ hai uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên.
Akusalo dhammo akusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – akusalo eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (1) [534] Pháp bất thiện trợ pháp bất thiện bằng y chỉ duyên tức là một uẩn bất thiện trợ ba uẩn bằng y chỉ duyên, ba uẩn trợ một uẩn bằng y chỉ duyên, hai uẩn trợ hai uẩn bằng y chỉ duyên.
Akusalo dhammo abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – akusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (2) [535] Pháp bất thiện trợ pháp vô ký bằng y chỉ duyên tức là uẩn bất thiện trợ sắc tâm bằng y chỉ duyên.
Akusalo dhammo akusalassa ca abyākatassa ca dhammassa nissayapaccayena paccayo – akusalo eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (3) [536] Pháp bất thiện trợ pháp bất thiện và vô ký bằng y chỉ duyên tức là một uẩn bất thiện trợ ba uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên, ba uẩn trợ một uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên, hai uẩn trợ hai uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên.
Abyākato dhammo abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – vipākābyākato kiriyābyākato eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. [537] Pháp vô ký trợ pháp vô ký bằng y chỉ duyên tức là một uẩn vô ký quả vô ký tố trợ ba uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên, ba uẩn trợ một uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên; hai uẩn trợ hai uẩn và sắc tâm bằng y chỉ duyên;
Paṭisandhikkhaṇe vipākābyākato eko khandho tiṇṇannaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ekassa khandhassa kaṭattā ca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. Khandhā vatthussa nissayapaccayena paccayo. Vatthu khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. trong sát na tái tục một uẩn vô ký quả trợ ba uẩn và sắc nghiệp bằng y chỉ duyên; ba uẩn trợ một uẩn và sắc nghiệp bằng y chỉ duyên, hai uẩn trợ hai uẩn và sắc nghiệp bằng y chỉ duyên, danh uẩn trợ ý vật bằng y chỉ duyên, ý vật trợ danh uẩn bằng y chỉ duyên;
Ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo mahābhūtā ekassa mahābhūtassa nissayapaccayena paccayo. Dve mahābhūtā dvinnaṃ mahābhūtānaṃ nissayapaccayena paccayo. Mahābhūtā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ, kaṭattārūpānaṃ, upādārūpānaṃ nissayapaccayena paccayo; một đại hiển trợ ba đại hiển bằng y chỉ duyên, ba đại hiển trợ một đại hiển bằng y chỉ duyên, hai đại hiển trợ hai đại hiển bằng y chỉ duyên; sắc đại hiển trợ sắc tâm, sắc nghiệp, sắc y sinh, bằng y chỉ duyên;
bāhiraṃ… āhārasamuṭṭhānaṃ… utusamuṭṭhānaṃ… asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo mahābhūtā ekassa mahābhūtassa nissayapaccayena paccayo. Dve mahābhūtā dvinnaṃ mahābhūtānaṃ nissayapaccayena paccayo. Mahābhūtā kaṭattārūpānaṃ, upādārūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. đối với sắc ngoại ... đối với sắc vật thực ... đối với sắc qúy tiết ... đối với sắc loài phi tưởng một đại hiển trợ ba đại hiển bằng y chỉ duyên, ba đại hiển trợ một đại hiển bằng y chỉ duyên, hai đại hiển trợ hai đại hiển bằng y chỉ duyên, sắc đại hiển trợ sắc nghiệp và sắc y sinh bằng y chỉ duyên;
Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇassa nissayapaccayena paccayo. Sotāyatanaṃ…pe… ghānāyatanaṃ…pe… jivhāyatanaṃ …pe… kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇassa nissayapaccayena paccayo. nhãn xứ trợ nhãn thức bằng y chỉ duyên, nhĩ xứ ... tỷ xứ ... thiệt xứ ... thân xứ trợ thân thức bằng y chỉ duyên,
Vatthu vipākābyākatānaṃ kiriyābyākatānaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. ý vật trợ uẩn vô ký quả vô ký tố bằng y chỉ duyên.
Abyākato dhammo kusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – vatthu kusalānaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (2) [538] Pháp vô ký trợ pháp thiện bằng y chỉ duyên tức là ý vật trợ uẩn thiện bằng y chỉ duyên.
Abyākato dhammo akusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – vatthu akusalānaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (3) [539] Pháp vô ký trợ pháp bất thiện bằng y chỉ duyên tức là ý vật trợ uẩn bất thiện bằng y chỉ duyên.
422. Kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – kusalo eko khandho ca vatthu ca tiṇṇannaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ca vatthu ca ekassa khandhassa nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā ca vatthu ca dvinnaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (1) [540] Pháp thiện và vô ký trợ pháp thiện bằng y chỉ duyên tức là một uẩn thiện và ý vật trợ ba uẩn bằng y chỉ duyên, ba uẩn và ý vật trợ một uẩn bằng y chỉ duyên, hai uẩn và ý vật trợ hai uẩn bằng y chỉ duyên.
Kusalo ca abyākato ca dhammā abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – kusalā khandhā ca mahābhūtā ca cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (2) [541] Pháp thiện và vô ký trợ pháp vo ký bằng y chỉ duyên tức là các uẩn thiện và sắc đại hiển trợ sắc tâm bằng y chỉ duyên.
Akusalo ca abyākato ca dhammā akusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – akusalo eko khandho ca vatthu ca tiṇṇannaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. Tayo khandhā ca vatthu ca ekassa khandhassa nissayapaccayena paccayo. Dve khandhā ca vatthu ca dvinnaṃ khandhānaṃ nissayapaccayena paccayo. (1) [542] Pháp bất thiện và vô ký trợ pháp bất thiện bằng y chỉ duyên tức là một uẩn bất thiện và ý vật trợ ba uẩn bằng y chỉ duyên, ba uẩn và ý vật trợ một uẩn bằng y chỉ duyên, hai uẩn và ý vật trợ hai uẩn bằng y chỉ duyên.
Akusalo ca abyākato ca dhammā abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo – akusalā khandhā ca mahābhūtā ca cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo. (2) [543] Pháp bất thiện và pháp vô ký trợ pháp vô ký bằng y chỉ duyên tức là uẩn bất thiện và sắc đại hiển trợ sắc tâm bằng y chỉ duyên.

↑ đầu trang

Saṅkhyāvāro
Nissayasabhāgaṃ
461. Nissayapaccayā hetuyā satta, ārammaṇe tīṇi, adhipatiyā aṭṭha, sahajāte nava, aññamaññe tīṇi, upanissaye ekaṃ, purejāte tīṇi, kamme satta, vipāke ekaṃ, āhāre satta, indriye satta, jhāne satta, magge satta, sampayutte tīṇi, vippayutte pañca, atthiyā terasa, avigate terasa. (17) [640] Trong nhân từ y chỉ duyên có bảy cách; trong cảnh - ba cách; trong trưởng - tám cách; trong câu sanh - chín cách; trong hỗ tương - ba cách; trong cận y - một cách; trong tiền sanh - ba cách; trong nghiệp - bảy cách; trong quả - một cách; trong vật thực - bảy cách; trong quyền - bảy cách; trong thiền na - bảy cách; trong đồ đạo - bảy cách; trong tương ưng - ba cách; trong bất tương ưng - năm cách; trong hiện hữu - mười ba cách; trong bất ly - mười ba cách.
Nissayamissakaghaṭanā (6)
462. Nissaya-atthi-avigatanti terasa. [641] Y chỉ, hiện hữu, bất ly, có mười ba cách.
Nissaya-adhipati-atthi-avigatanti aṭṭha. Y chỉ, trưởng, hiện hữu, bất ly, có tám cách.
Nissaya-indriya-atthi-avigatanti satta. Y chỉ, quyền, hiện hữu, bất ly, có bảy cách.
Nissaya-vippayutta-atthi-avigatanti pañca. Y chỉ, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có năm cách.
Nissayaadhipati-vippayutta-atthi-avigatanti cattāri. Y chỉ, trưởng, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có bốn cách.
Nissaya-indriya-vippayutta-atthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, quyền, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Pakiṇṇakaghaṭanā (4)
463. Nissaya-purejāta-vippayutta-atthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, tiền sanh, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Nissaya-ārammaṇapurejāta-vippayutta-atthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, cảnh, tiền sanh, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Nissaya-ārammaṇādhipati-upanissayapurejāta-vippayutta-atthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, cảnh, trưởng, cận y, tiền sanh, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-purejāta-indriya-vippayutta-atthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, tiền sanh, quyền, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Sahajātaghaṭanā (10)
464. Nissaya-sahajāta-atthi-avigatanti nava. Y chỉ, câu sanh, hiện hữu, bất ly, có chín cách.
Nissaya-sahajāta-aññamaññaatthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Nissaya-sahajāta-aññamañña-sampayutta-atthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, tương ưng, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Nissaya-sahajāta-vippayutta -atthi-avigatanti tīṇi. Y chỉ, câu sanh, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có ba cách.
Nissaya-sahajāta-aññamaññavippayutta-atthi-avigatanti ekaṃ. (Avipākaṃ – 5) Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-sahajāta-vipāka-atthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, câu sanh, quả, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-sahajāta-aññamaññavipāka-atthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, quả, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-sahajāta-aññamañña-vipāka-sampayuttaatthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, quả, tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-sahajāta-vipāka-vippayutta-atthi-avigatanti ekaṃ. Y chỉ, câu sanh, quả, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.
Nissaya-sahajāta-aññamañña-vipāka-vippayutta-atthi-avigatanti ekaṃ. (Savipākaṃ – 5) Y chỉ, câu sanh, hỗ tương, quả, bất tương ưng, hiện hữu, bất ly, có một cách.

↑ đầu trang

Y chỉ duyên

(Nissayapaccayo)

Y chỉ duyên là mãnh lực trợ giúp bằng cách làm chỗ nương; Năng làm chỗ tựa cho sở. Như chiếc phao giúp người lội qua sông vậy.

Có ba loại y chỉ duyên:

1. Câu sanh y duyên (sahajātanissayapaccayo)
2. Vật tiền sanh y duyên (vatthupurejātanissayapaccayo)
3. Vật cảnh tiền sanh y duyên (vatthārammaṇapurejātanissayapaccayo)

Chánh tạng giải thích:

Nissayapaccayo’ti – Cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo – Cattāro mahābhūtā aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo – Okkantikkhaṇe nāmarūpaṃ aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo – Cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ nissayapaccayena paccayo – Mahābhūtā upādārūpānaṃ nissayapaccayena paccayo – Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo – Sotāyatanaṃ sotaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo – Ghānāyatanaṃ ghānaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo – Jivhā yatanaṃ jivhāviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo – Kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo – Yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti taṃ rūpaṃ manodhātuyā ca manoviññāṇadhātuyā ca taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo.

Y chỉ duyên như là – Bốn uẩn phi sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên – Bốn đại hiển trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên – Vào sát na tục sinh danh sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên – Các pháp tâm và tâm sở trợ các sắc tâm sanh bằng y chỉ duyên – Sắc đại hiển trợ các sắc y sinh bằng y chỉ duyên – Nhãn xứ trợ nhãn thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên – Nhĩ xứ trợ nhĩ thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên – Tỷ xứ trợ tỷ thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên – Thiệt xứ trợ thiệt thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên – Thân xứ trợ thân thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên – Ý giới và ý thức giới sanh diễn nương sắc nào, sắc ấy trợ ý giới và ý thức giới cùng các pháp tương ưng và y chỉ duyên.

Chú giải:

Bốn uẩn phi sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên nghĩa là trong một sát na tâm sanh khởi có 4 danh uẩn (thọ, tưởng, hành, thức) đồng sanh làm chổ nương cho nhau, một uẩn nương ba uẩn, ba uẩn nương một uẩn, hai uẩn nương hai uẩn, đây gọi là câu sanh y duyên (sahajātanissayapaccayo).

Bốn đại hiển trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên, nghĩa là 4 nguyên tố đất, nước, lửa, gió đồng sanh trong một đơn vị vật chất làm chổ nương cho nhau, một đại nương ba đại, ba đại nương một đại, hai đại nương hai đại, đây gọi là câu sanh y duyên.

Vào sát na tục sinh danh sắc trợ lẫn nhau bằng y chỉ duyên, nghĩa là danh uẩn quả tái tục cõi ngũ uẩn và sắc nghiệp ý vật tái tục đồng sanh trong thời điểm tái tục làm chổ nương cho nhau, danh trợ sắc, sắc trợ danh, đây gọi là câu sanh y duyên.

Các pháp tâm và tâm sở trợ các sắc tâm sanh bằng y chỉ duyên, nghĩa là trong thời bình nhật cõi ngũ uẩn tâm sanh tạo sắc tâm (cittajarūpa) đồng sanh, sắc tâm nương tâm mà sanh khởi, đây gọi là câu sanh y duyên.

Sắc đại hiển trợ sắc y sinh bằng y chỉ duyên, nghĩa là 4 sắc đất, nước, lửa, gió trợ cho sắc y đại sinh, làm chổ nương cho sắc y đại sinh đồng sanh, đây gọi là câu sanh y duyên.

Năm trường hợp kể trên, theo chú giải gọi là câu sanh y duyên (sahajātanissayapaccayo) vì năng giúp sở bằng cách vừa làm chổ nương, vừa đồng sanh với sở.

Nhãn xứ trợ nhãn thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc thần kinh nhãn hay nhãn vật làm chổ nương trú cho 2 tâm nhãn thức cùng 7 tâm sở tợ tha biến hành tương ưng tâm nhãn thức, đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Nhĩ xứ trợ nhĩ thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc thần kinh nhĩ hay nhĩ vật làm chổ nương trú cho 2 tâm nhĩ thức cùng 7 tâm sở tợ tha biến hành tương ưng tâm nhĩ thức, đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Tỷ xứ trợ tỷ thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc thần kinh tỷ hay tỷ vật làm chổ nương trú cho 2 tâm tỷ thức cùng 7 tâm sở tợ tha biến hành tương ưng tâm tỷ thức, đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Thiệt xứ trợ thiệt thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc thần kinh thiệt hay thiệt vật làm chổ nương trú cho 2 tâm thiệt thức cùng 7 tâm sở tợ tha biến hành tương ưng tâm thiệt thức, đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Thân xứ trợ thân thức giới và các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc thần kinh thân hay vật làm chổ nương trú cho 2 tâm thân thức cùng 7 tâm sở tợ tha biến hành tương ưng tâm thân thức, đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Ý giới và ý thức giới sanh diễn nương sắc nào, sắc ấy trợ ý giới và ý thức giới cùng các pháp tương ưng bằng y chỉ duyên, nghĩa là sắc ý vật (hadayavatthu) làm chổ nương trú cho 3 tâm ý giới (2 tâm tiếp thâu, 1 tâm khai ngũ môn) cùng 10 tâm sở tợ tha (trừ cần, hỷ, dục) tương ưng tâm ý giới; sắc ý vật làm chổ nương trú cho 104 ý thức giới sanh trong cõi ngũ uẩn cùng 52 tâm sở tương ưng ý thức giới ấy.

Đây gọi là vật tiền sanh y duyên.

Sáu trường hợp vừa kể, theo chú giải gọi là vật tiền sanh y duyên (vatthupurejātanissayapaccayo) vì năng duyên trong trường hợp này là 6 sắc vật sanh trước già dặn rồi mới làm chổ nương cho nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức, ý giới và ý thức giới được.

Trường hợp vật tiền sanh y duyên thứ sáu có thêm một duyên khác nữa, đó là vật cảnh tiền sanh y duyên (vatthārammaṇapurejātanissayapaccayo), nghĩa là sắc ý vật thời bình nhật sanh trước trợ cho ý giới và ý thức giới bằng vật tiền sanh y duyên, nhưng có trường hợp lộ ý môn cận tử bắt lấy ý vật cận tử làm cảnh, do đó trường hợp này sắc ý vật cận tử vừa là trợ cho 43 tâm lộ ý môn cận tử và 44 tâm sở hợp bằng “vật tiền sanh y duyên”, cũng vừa là trợ cho 43 tâm ấy bằng “cảnh duyên”, gọi chung lại là trợ bằng “vật cảnh tiền sanh y duyên”.

↑ đầu trang

Vật Tiền Sanh Y Duyên

Vatthupurejāta-nissaya-paccaya

Duyên trùng:
  1. Vật tiền sanh duyên (vatthupurejāta-paccaya),
  2. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên (vatthupurejāta-vippayuttapaccaya),
  3. Vật tiền sanh hiện hữu duyên (vatthupurejātatthipaccaya),
  4. Vật tiền sanh bất ly duyên (vatthupurejātāvigatapaccaya),
  5. Vật tiền sanh quyền duyên (vatthupurejāta-indriya-paccaya)


Ý nghĩa duyên:

Vật tiền sanh y duyên (vatthupurejātanissayapaccaya) là pháp duyên mà có năng duyên vừa là sắc vật (vatthu) sanh trước đối với sở duyên, vừa là chỗ nương tựa cho sở duyên được sanh ra.
Nói cách khác, bất cứ trường hợp nào các pháp (sở duyên) sanh ra do nương nhờ pháp điểm tựa (năng duyên) thì đó gọi là y duyên (nissayapaccaya).
Trường hợp pháp sở duyên sanh ra do nhờ pháp năng duyên sanh trước và hiện còn để làm nền tảng, thì đó gọi là tiền sanh duyên (purejātapaccaya).
Pháp tiền sanh (purejāta) ở đây có hai thứ : cảnh tiền sanh (ārammaṇapurejāta) và vật tiền sanh (vatthupurejāta).
Trong trường hợp vật tiền sanh y duyên đây, năng duyên là sắc vật sanh trước và hiện đang làm điểm tựa cho sở duyên đang sanh.
Thí dụ : nhãn vật (con mắt hay thần kinh nhãn) trợ cho nhãn thức giới cùng pháp tương ưng bằng cách gọi là vật cảnh tiền sanh y duyên…

Chi pháp tổng quát:
  • Năng duyên : 6 sắc vật (nhãn vật, nhĩ vật, tỷ vật, thiệt vật, thân vật và ý vật), sanh trước vào sát na sanh của tâm hộ kiếp vừa qua (atītabhavaṅga) hiện đang trụ vào sát na sanh của tâm ngũ song thức (đây nói về ngũ vật), còn ý vật thì sanh trước đó 3 sát na tiểu (nếu là lúc tục sinh), lúc bình nhật thì vẫn như ngũ vật sanh trước tâm sở duyên 12 sát na tiểu.
  • Sở duyên : 117 tâm nương vật + 52 Sở hữu (trừ 4 tâm quả vô sắc).
  • Địch duyên : 58 tâm + 46 Sở hữu đang sanh trong cõi vô sắc (khai ý môn, 8 tham, 2 si, 8 đại thiện, 8 đại tố, 12 tâm vô sắc, 3 đạo cao ngũ thiền, 15 quả siêu thế hữu học, 1 tứ quả ngũ thiền), 7 nhóm sắc pháp.

Nhận xét duyên:

Trạng thái duyên : năng sanh trước làm chỗ nương.
Giống duyên : giống vật tiền sanh.
Thời duyên : thời hiện tại.
Mãnh lực duyên : trợ sanh và ủng hộ.

Phần yếu tri:

Vật tiền sanh y duyên nói theo tam đề thiện có 3 cách:
  1. Pháp vô ký trợ pháp vô ký bằng y duyên
    (abyākato dhammo abyākatassa dhammassa nissayapaccayena paccayo).
    Chi pháp : 6 vật sanh trước đang trụ → 68 tâm vô ký + 38 Sở hữu (trừ 4 quả vô sắc).
    Giải : nhãn vật trợ nhãn thức, nhĩ vật trợ nhĩ thức, tỷ vật trợ tỷ thức, thiệt vật trợ thiệt thức, thân vật trợ thân thức, ý vật trợ vô ký quả và vô ký tố cùng pháp tương ưng bằng cách vật tiền sanh y duyên vô ký trợ vô ký.
    Nhận xét : xảy ra trong thời bình nhật và thời tử, trong cõi ngũ uẩn, 4 phàm và 4 quả, tất cả lộ tâm.
  2. Pháp vô ký trợ pháp thiện bằng y duyên
    (abyākato dhammo kusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo).
    Chi pháp : ý vật sanh trước đang trụ → 37 tâm thiện + 38 Sở hữu.
    Giải : bọn ý vật sanh vào sát na tiểu thứ 13 trước đó đang làm điểm tựa cho đổng lực thiện sanh lên bằng cách vật tiền sanh y duyên vô ký trợ thiện.
    Nhận xét : thời bình nhật, cõi ngũ uẩn, 4 phàm và 7 thánh hữu học, tất cả lộ tâm.
  3. Pháp vô ký trợ pháp bất thiện bằng y duyên
    (abyākato dhammo akusalassa dhammassa nissayapaccayena paccayo).
    Chi pháp : ý vật sanh trước đang trụ → 12 tâm bất thiện + 27 Sở hữu.
    Giải : bọn ý vật sanh vào sát na tiểu thứ 13 trước đó đang làm điểm tựa cho đổng lực bất thiện sanh lên bằng cách vật tiền sanh y duyên vô ký trợ bất thiện.
    Nhận xét : thời bình nhật, cõi ngũ uẩn, 4 phàm và 3 quả hữu học, lộ tâm thông thường.

Duyên hiệp lực (sabhāga):

Vật tiền sanh y duyên là giống vật tiền sanh (vatthupurejātajāti) nhưng riêng về ý vật lại hỗn hợp vừa là giống vật tiền sanh vừa là giống cảnh (ārammaṇajāti), bởi thế nên có đến tám duyên hiệp lực trong vật tiền sanh y duyên.
  1. Vật tiền sanh duyên, hiệp lực 3 câu.
  2. Vật tiền sanh hiện hữu duyên, hiệp lực 3 câu.
  3. Vật tiền sanh bất ly duyên, hiệp lực 3 câu.
  4. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên, hiệp lực 3 câu.
  5. Vật tiền sanh quyền duyên, hiệp lực 1 câu.
  6. Cảnh duyên, hiệp lực 3 câu.
  7. Cảnh trưởng duyên, hiệp lực 1 câu.
  8. Cảnh cận y duyên, hiệp lực 1 câu.

Hiệp lực duyên theo câu yếu tri như sau:
  1. Vật tiền sanh y duyên “vô ký trợ vô ký” có 6 duyên hiệp lực:

    1. Vật tiền sanh duyên : 6 vật → 48 quả, 20 tố, + 38 Sở hữu (trừ quả vô sắc).
    2. Vật tiền sanh hiện hữu duyên : 6 vật → 48 quả, 20 tố, + 38 Sở hữu (trừ quả vô sắc).
    3. Vật tiền sanh bất ly duyên : 6 vật → 48 quả, 20 tố, + 38 Sở hữu (trừ quả vô sắc).
    4. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên : 6 vật → 48 quả, 20 tố, + 38 Sở hữu (trừ quả vô sắc).
    5. Vật tiền sanh quyền duyên : 5 sắc thần kinh → ngũ song thức + 7 Sở hữu.
    6. Cảnh duyên : ý vật cận tử → 10 tố dục giới (trừ khai ngũ môn), 11 na cảnh, thông tố, + 33Sở hữu.

  2. Vật tiền sanh y duyên “vô ký trợ thiện” có 5 duyên hiệp lực :

    1. Vật tiền sanh duyên : ý vật → 37 thiện + 38 Sở hữu.
      Vật tiền sanh hiện hữu duyên : ý vật → 37 thiện + 38 Sở hữu.
    2. Vật tiền sanh bất ly duyên : ý vật → 37 thiện + 38 Sở hữu.
    3. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên : ý vật → 37 thiện + 38 Sở hữu.
    4. Cảnh duyên : ý vật cận tử → 8 đại thiện, thông thiện, + 33 Sở hữu.

  3. Vật tiền sanh y duyên “vô ký trợ bất thiện” có 7 duyên hiệp lực :

    1. Vật tiền sanh duyên : ý vật → 12 bất thiện + 27 Sở hữu.
    2. Vật tiền sanh hiện hữu duyên : ý vật → 12 bất thiện + 27 Sở hữu.
    3. Vật tiền sanh bất ly duyên : ý vật → 12 bất thiện + 27 Sở hữu.
    4. Vật tiền sanh bất tương ưng duyên : ý vật → 12 bất thiện + 27 Sở hữu.
    5. Cảnh duyên : ý vật cận tử → 12 bất thiện + 24 Sở hữu (trừ tật, lận, hối).
    6. Cảnh trưởng duyên : ý vật cận tử → 8 tham + 22 Sở hữu.
    7. Cảnh cận y duyên : ý vật cận tử → 8 tham + 22 Sở hữu.

Duyên tấu hợp (ghaṭanā):

Tấu hợp trong vật tiền sanh y duyên nói tổng quát chỉ là linh tinh tấu hợp (pakiṇṇakaghaṭanā), phân làm 4 nhóm tấu hợp như sau:
  1. Vật tiền sanh bất tương ưng tấu hợp.
    Chi pháp là 6 vật sanh trước đang trụ → 117 tâm + 52 Sở hữu (trừ 4 quả vô sắc).
    Với nội dung chi pháp nầy có được 5 duyên tấu hợp là vật tiền sanh y duyên, vật tiền sanh duyên, vật tiền sanh hiện hữu duyên, vật tiền sanh bất ly duyên, vật tiền sanh bất tương ưng duyên.
    Tấu hợp được 3 câu yếu tri là vô ký trợ vô ký, vô ký trợ thiện, vô ký trợ bất thiện.
  2. Vật tiền sanh quyền tấu hợp.
    Chi pháp là 5 sắc thần kinh → ngũ song thức + 7 Sở hữu.
    Có được 6 duyên tấu hợp là vật tiền sanh y duyên, vật tiền sanh duyên, vật tiền sanh hiện hữu duyên, vật tiền sanh bất ly duyên, vật tiền sanh bất tương ưng duyên, vật tiền sanh quyền duyên.
    Chỉ tấu hợp 1 câu yếu tri là vô ký trợ vô ký.
  3. Vật tiền sanh bất tương ưng tấu hợp.
    Chi pháp là ý vật cận tử → 43 tâm + 44 Sở hữu (trừ tật, lận, hối).
    Có được 6 duyên tấu hợp là vật tiền sanh y duyên, vật tiền sanh duyên, vật tiền sanh hiện hữu duyên, vật tiền sanh bất ly duyên, vật tiền sanh bất tương ưng duyên, cảnh duyên.
    Được 3 câu là vô ký trợ vô ký, vô ký trợ thiện, vô ký trợ bất thiện.
  4. Vật tiền sanh trưởng tấu hợp.
    Chi pháp là ý vật cận tử → 8 tâm tham + 22 Sở hữu.
    Có được 8 duyên tấu hợp là vật tiền sanh y duyên, vật tiền sanh duyên, vật tiền sanh hiện hữu duyên, vật tiền sanh bất ly duyên, vật tiền sanh bất tương ưng duyên, cảnh duyên, cảnh trưởng duyên, cảnh cận y duyên.
    Chỉ được 1 câu là vô ký trợ bất thiện.


hocdetu.wordpress.com
Video lớp thầy Trung
  1. Vật Cảnh Tiền Sanh Y Duyên (1) [29/06/2022]
  2. Vật Cảnh Tiền Sanh Y Duyên (2) [30/06/2022]
  3. Vật Cảnh Tiền Sanh Y Duyên (3) [06/07/2022]
  4. Vật Tiền Sanh Duyên 1 [19/03/2023]
  5. Vật Tiền Sanh Y & Câu Sanh Y Duyên [02/04/2023]
  6. Vật Tiền Sanh Y Duyên (9/52 duyên) [02/04/2023]
  7. Vật Tiền Sanh Y Duyên 1 [09/04/2023]
  8. Vật tiền sanh Y Duyên 2 [15/04/2023]
  9. Y chỉ duyên (Sabhāga & Ghaṭṭanā) [16/04/2023]
← Hỗ tương duyên || [24] || [27] || Vật cảnh tiền sanh y duyên →

↑ đầu trang

Tài Liệu


Sáu Vật Duyên (Vatthu-paccaya)

Upload Tài Liệu


24 Duyên
chia thành 52 Duyên
27 Duyên Học
25 Duyên Trùng
52 Duyên
chia theo 9 Giống

Duyên khởi
(Duyên sinh)
Ghi âm: Panhavāro
Ngài SN Goenka tụng đọc
Ghi âm: Niddeso
Giọng Miến & Thái

A Tỳ Đàm
Zoom với Trung
Tài liệu
pdf / web
Paṭṭhāna
Sư Sán Nhiên


© patthana.com